Aleid Truijens vraagt zich vandaag in de Volkskrant af waarom literatuur een buitenissige hobby is geworden. Dat denkt zij namelijk omdat haar kinderen van 21 en 25 zelden vrijwillig een boek lezen. Je kunt je afvragen 1. of daarmee voor een hele generatie bewezen is dat literatuur een buitenissige hobby is en 2. of literatuur niet altijd al een buitenissige hobby was, tenminste, net zo buitenissig als kamerorkest spelen met je gezin of blijven turnen als volwassene.
Van wat je meekrijgt in je opvoeding kies je immers een paar leukigheidjes uit voor later en godzijdank wordt niet iedereen professioneel lezer, schrijver of godverbetert leraar Nederlands want het zou een gekke wereld worden, zoals het ook een gekke wereld zou zijn als elk kind dat in zijn jeugd gamet, skateboardt of boomhutten bouwt daar veertig jaar later nog net zoveel tijd in steekt. Ik zeg veertig jaar later omdat lezen nu net een hobby is waar in de loop der jaren vaak meer uren aan worden besteed, terwijl je bij sommige andere hobby’s een tegengesteld of geheel andere grafiek mag verwachten, zoals bijvoorbeeld bij ‘voetbalwedstrijden spelen’ of ‘avondjes studentensoos’. Ik zeg grafiek omdat Truijens veronderstelt dat jonge mensen wel zouden lezen als ze niet gewoon voor de lol zomaar wat mochten lezen, maar als ze verplicht werden zware kost te verwerken, zoals je ook gewoon verplicht wordt wiskundesommen te maken. Ik zeg grafiek, maar ik teken geen grafiek. Wiskunde vind ik gewoon niet zo leuk, ik heb er eindexamen in gedaan, ik was er goed in, ik heb vele verplichte sommen gemaakt en toch doe ik er nooit meer iets mee – gek hè.
Truijens wil het waarom weten – en gaat dan te raden op www.scholieren.com. Zou ik mijn leerlingen niet bepaald aanbevelen als betrouwbare bron, maar goed. Deze database geeft een top 100 van de populairste boeken op de leeslijst en het is niet te geloven: Het gouden ei en De aanslag in de top 3! Dit is gemarginaliseerd literatuuronderwijs!!! Leraren laten die kinderen maar lezen wat ze leuk vinden!!!
Nee. Dit is een lijst op internet. Hier zie je de meest geüploade/gedownloade/gegoogelde titels van heel schoolgaand Nederland, van klas 1 t/m 6 en van vmbo t/m vwo. Oh ja! Vmbo’ers! Die hebben we ook nog! Zestig procent van de scholieren. God, wat ben ik blij als een vmbo’er zomaar Harry Mulisch leest of Het gouden ei en dan verklaart dat hij ‘nog nooit zo’n spannend boek heeft gelezen’. Net zo blij als met zo’n schatje uit 3-gym dat verklaart dat zijn favoriete schrijver Louis Couperus is.
Dus die lijst zegt weinig over het literatuuronderwijs. De lijst zegt namelijk ook niet wat die jongen uit 3-gym uiteindelijk op zijn lijst heeft staan: dat zijn boeken die de top-100 niet halen. De lijst noemt ook de titels niet van de stapels vertaalde boeken die een leerling zou kunnen lezen, of de chicklit, of de thrillers. Die mogen niet op de eindlijst, maar draagt dat ook niet een beetje bij aan de leeservaring die Truijens belangrijk vindt?
Veel docenten werken tegenwoordig met de zes leesniveaus van Theo Witte om leerlingen naar een hoger niveau te begeleiden, verplicht ja, maar wel zo dat de leerling uiteindelijk ook plezier in het lezen behoudt. Er wordt dus wel degelijk een zeker niveau afgedwongen, ik ken geen enkele docent bij wie je ermee wegkomt als je alleen maar Kluun, Carry Slee en Saskia Noort op de lijst hebt staan. Dat zegt de lijst ook niet.
Dus wat nou ‘lieve neerlandici’? Ik ben helemaal niet lief en zeker niet als een leerling bij mij komt met een verslag van scholieren.com – en ik google ze allemaal – de zweep erover! Over twintig jaar kun je over ‘mijn generatie’ oordelen. Maar volgens mij gaat het best goed. Literatuur ís namelijk buitenissig en het is een vak om hele klassen daarin wegwijs te maken.
Michelle van Dijk 