Michelle van Dijk

Ik luisterde een gesprek af in de metro. Twee jonge vrouwen vertelden elkaar over hun werk of stage.

‘Ja, in mijn groep zitten ook veel vve-kinderen en dat merk je echt. Ze hebben extra aandacht nodig en ik kan die niet altijd geven.’

‘Ik weet het! Ik heb er ook een paar. Eentje is zo druk en hij kan echt niet luisteren. En ik vind het zielig voor hem, maar ik word er soms gek van! Ik heb heel veel geduld, maar om de vijf minuten moet ik hem aanspreken en al na een uur ben ik dan echt boos op hem.’

VVE: dat is onderwijs voor peuters en kleuters met een taalachterstand, Voorschoolse en Vroegschoolse Educatie. Meestal beoordeelt het consultatiebureau of een kind deze voorschool nodig heeft (lees hier meer uitleg). Het succes van deze voorscholen is niet bewezen, zoals ik al eerder eens schreef: ‘Begin niet aan de peuterleerplicht’.

Voor zover ik weet is er nog steeds geen bewijs dat de bewuste taalachterstand, of andere achterstanden, echt worden weggewerkt. Men wijt dat meestal aan het opleidingsniveau en/of taalniveau van de peuterleiders, zoals ook te lezen is in dit zeer onaardige stuk: ‘Mijn dierbare kind kroost bij een mbo-meisje droppen, zeker!‘ Maar is de taal echt het probleem?

De peuterleidster van mijn zoon vroeg mij, toen hij op het punt stond om door te stromen naar de basisschool: ‘Wat vindt u van mijn Nederlands?’ Zij kwam uit Bosnië. De ‘h’ klonk bij haar heel anders, dat hoorde ik wel in kinderliedjes terug. Misschien was haar zinsvolgorde ook niet perfect, maar ik had daar nooit van wakker gelegen.

Kinderen pikken het taalaanbod in de eerste plaats thuis op. Alles wat daarna komt, is aanvullend, maar vervangt dat eerste aanbod niet. Dus als mijn kinderen thuis de correcte zinsvolgorde te horen krijgen, blijven ze die wel volhouden. Als ze grammaticale fouten thuis oppikken, idem dito. Daarom moet ik zo mijn best doen om kinderen in 5 havo ‘hun hebben’ af te leren. Het lukt niet altijd, maar dan was het de voorschool dus ook niet gelukt.

Weet je hoe je taal leert? In de woonkamer met je ouders. Een kleine, veilige, sociale omgeving. Een broer of zus erbij. Spelen. Door het park wandelen met papa, papa zegt: ‘Eend’, ‘Schommel’. Opa komt op bezoek. Papa belt mama op, wat eten we vanavond? Mama leest een boekje voor het slapen gaan en dan zingt ze altijd de bekende liedjes. Voor peuters moet de wereld klein zijn – een van de redenen waarom ik altijd voor een gastouder heb gekozen in plaats van een kinderdagverblijf. Niet elke keer weer een andere leidster, andere kinderen, andere liedjes, een andere aanpak.

En ja, ik trek een snelle conclusie uit één afgeluisterd gesprek in de metro, maar dit lijkt nu de praktijk: vve-kinderen zijn de drukke kinderen, die blijkbaar op twee- of driejarige leeftijd al het stempel van een leer- of gedragsprobleem krijgen. Ik vind het schokkend. Het consultatiebureau verwijst de kinderen door, zij doen dat op basis van simpele checklists ‘wat een kind zou moeten kunnen op leeftijd x’ – en leeftijd x is 14 maanden of 2 jaar. Dat is nog geen diagnose, dat is geen gefundeerd advies van een erkend orthopedagoog, toch heeft een kind vanaf dat moment al een dossier. Ik ken een voorbeeld waarin een kleuter niet naar de basisschool mocht vanwege zo’n dossier.

Dat is al erg genoeg, maar ze verwijzen kinderen ook nog eens door naar een omgeving die niet de natuurlijke leeromgeving van een peuter is. Wil ik dan beweren dat de thuisomgeving beter is dan de schoolomgeving? Helaas niet altijd. Maar problemen achter de voordeur los je niet op door kinderen minder tijd achter de voordeur door te laten brengen.

Vandaag werd ‘De staat van het onderwijs‘ door de Onderwijsinspectie gepresenteerd. En wat daarin te lezen valt, is net zo zorgwekkend: ‘Bij gelijke intelligentie wordt het voor je schoolkeuze en je schoolloopbaan steeds bepalender uit welk gezin je komt. En daarin speelt de opleiding van je ouders de hoofdrol.’ Die verschillen zijn groter geworden in de laatste jaren, zoals in de tabel hieronder te zien is.

Het is tijd voor herbezinning. Er is veel geld gestoken in deze voorscholen, er is lang gediscussieerd over het schooladvies in groep 8, maar de verschillen worden groter, niet kleiner. Ik maak me er boos om dat kinderen al op zo’n jonge leeftijd op achterstand worden gezet.

Dus de vraag is: wat moet anders om in Nederland gelijke kansen te creëren? Alle ideeën voor kinderen van nul tot nou ja, twintig, zijn welkom. Discussie geopend!