Hoe creatief schrijven de wereld kan redden – dat vertelt Hemmerechts in deze eerste Anna Blamanlezing. Een samenvatting van wat ze vertelt. Visie en tekst van Kristien Hemmerechts, maar niet volledig letterlijk genoteerd. Wil je wel de volledige tekst? Die is uitgegeven in een klein boekje, Hoe creatief schrijven de wereld kan redden.
Hemmerechts geeft al vele jaren les in creatief schrijven en heeft haar ideeën genoteerd in iets wat een handboek zou kunnen worden.
Overtuiging 1 bij lessen creatief schrijven: geef specifieke opdrachten. De eerste opdracht luidt: schrijf op wat je hoort en ziet. Zet de camera op de buitenwereld. Heb er oog en oren voor.
George Orwell leefde als clochard in Parijs om te beleven hoe dat was. Emile Zolá daalde af in een mijn om te zien hoe mijnwerkers leefden.
Het prachtigste materiaal ligt op de straatstenen: raap het op. Benoem niet wat je voelt bij een tafereel, maar zet het zo neer dat ik het voel wanneer ik het lees.
Als je over je gevoelens wilt praten, ga je naar een therapeut… Allen Ginsberg: Nobody wants to hear about your feelings, darling. Just tell me what you see.
Een moeilijkere opdracht: beschrijf iets vanuit je geheugen. Iets leuks, spannends, moois. En daarna: vertel hetzelfde vanuit het perspectief van een ander. Het is verbazingwekkend voor hoeveel mensen dit een brug te ver is. Toch gaan ze dit inzien: de ander is een mens. Wat een Aha-Erlebnis.
Kun je zo de wereld redden als je inziet dat de ander ook een mens is.. Het is geen wereldschokkend inzicht, maar blijkbaar moeten mensen er af en toe aan herinnerd worden.
De moeilijkste oefening: schrijf een dialoog. Welk percentage van de mensen gaat echt in dialoog? De studenten vinden het op papier erg moeilijk.
De mens ziet zichzelf als het centrum van het universum. Creatief schrijven is de redder in nood en redt ons van deze egocentrische visie: zet eens een andere bril op. Stel dat we jihadisten en terroristen verplichten tot lessen creatief schrijven. Als ze inzien dat de ander een mens is, dan trekken ze die bomgordel toch niet aan? Of is dat naïef?
Maar wat komt eerst: het schrijven of het engagement? Er is veel wat mensen niet willen horen en het vergt moed om tegen de stroom in te gaan. De geëngageerde schrijver moet stevig in zijn schoenen staan. Voorbeelden zijn Adichie, Houellebecq, Grunberg, Pfeijffer, soms tegen wil en dank.
Wat hebben we geleerd over literatuur en engagement? 1. Het is niet altijd duidelijk waarom schrijvers zich engageren. 2. Literatuur moet krachtig zijn en engagement kan daarbij een instrument zijn, maar dat hoeft niet; soms gaan literatuur en boodschap niet goed samen. Boodschappen haal je maar bij de supermarkt. 3. Mensen hebben het graag over zichzelf en hun gevoelens. De eerste stap is je inleven in de ander. Een schrijver moet een goede observator zijn. Het is een literaire verplichting waaruit engagement kan voortkomen.
Live samenvatting van de Anna Blamanlezing door Kristien Hemmerechts, 8 oktober, Woordnacht.
Michelle van Dijk 