(Deze tekst schreef ik voor ‘Van 12 tot 18‘, in een themanummer over tijd. )
Mijn zoon rent de school uit: ‘Kindermishandeling! We zijn tien minuten later uit!’ Hij zit in groep 8. Ik zeg dat hij niet moet zeuren, maar voor ik over kinderen in derdewereldlanden kan beginnen, stelt hij vast dat het in dit geval toch echt tijdverspilling was: ‘Alleen maar omdat Nikki het oneens was met de juf, moesten wij langer doorgaan met de les!’
‘Tijdverspilling bestaat niet,’ zeg ik, ‘je leert altijd iets,’ zeg ik.
Is dat zo?
Twee leerlingen in mijn vwo-bovenbouw zijn dit jaar in het buitenland. Zij zullen zichzelf leren kennen in een nieuwe omgeving. Van hun sociale vaardigheden wordt nog het meest gevraagd, daarnaast zullen ze hun talenknobbel flink laten groeien. Ik verwacht vooral dat je op zo’n reis moeilijkheden leert overwinnen, zonder je ouders; een vaardigheid die in geen examenprogramma getoetst wordt. Veel jongvolwassenen pakken een gap year of keuzejaar na hun examen, het is zo hip dat er zelfs commerciële bureaus zijn om er een goede invulling aan te geven.
En niemand zal deze plannen bestempelen als tijdverspilling. Langer kleuteren is dat volgens staatssecretaris Dekker wel, hoewel onderzoeken aantonen dat de oudste kinderen in groep 8 op een hoger niveau terechtkomen dan de jongste. Zittenblijven is uit, de zomerschool is in. Een leraar die inschat dat een kind een extra jaar nodig heeft, moet bijzonder zijn best doen om dit idee te verdedigen. Drie jaar extra om je vwo-diploma te halen, dat mag niet eens, excellente leerlingen krijgen wel alle ruimte om sneller te gaan studeren. Pretstudies zouden niet meer mogen bestaan, maar een jaar in het bestuur van een studentenvereniging is een pre op je cv.
Is daar iets mis mee? Ja, want alle genoemde voordelen zijn er vooral voor de kinderen van welgestelde, hoogopgeleide ouders. Zij kunnen tijd kopen op de chique manier. Een jaartje zeilen, Amerikaanse college volgen, backpacken, ‘jezelf ontdekken’, dat is allemaal prima, maar wie zichzelf ontdekt op de bank met wat vrienden en games en wiet terwijl het hbo op pauze staat, is een drop-out. En voor wie verontwaardigd opspringt wanneer ik begin over blowen en gamen: laten we niet doen alsof het gap year altijd veel efficiënter benut wordt.
In het Engels betekent ‘doing time’ dat je gevangen zit. Oh ja, die leerlingen hebben we ook: die hun tijd uitzitten tot ze mogen werken. Hoe belangrijk diploma’s ook zijn geworden – zelfs voor vakkenvullen en schoonmaken – iedere leraar kent ook wel iemand die veel gemotiveerder zou zijn en dus beter zou leren door te werken. En hoeveel volwassenen willen juist niet terug de schoolbanken in? Maar zo makkelijk kun je niet over je eigen ontwikkelingstijd beschikken.
Wie bepaalt wanneer extra tijd de moeite waard is? Of je nu langer of korter leert, de ‘verloren’ tijd haal je nooit meer in. Ik heb mijn zoon, de prepuberende achtstegroeper, langer laten kleuteren. Is dat nou een vroege sabbatical of kindermishandeling? Ik durf het hem al helemaal niet te vragen!
Michelle van Dijk 