Kijk, dit vind ik nou mooie literatuur-tv: Benali Boekt, waarin Abdelkader Benali zich verdiept in de ontstaansgeschiedenis van een roman (met/zonder de schrijver). De afleveringen zijn inmiddels wat ouder, maar nog prima terug te kijken. Een mooie aflevering gaat over Een hart van steen van Renate Dorrestein. Wat bracht haar ertoe om over zo’n heftig gezinsdrama te schrijven? Maar Benali ging ook op zoek naar de basis van Turks Fruit. Wie was de echte Olga? Hij praat met de vrouwen die model stonden voor deze klassieker.
Als ik aan Turks Fruit denk, dan wringt dat toch altijd een beetje. Ja, het is een hartverscheurend liefdesverhaal, ik kan het keer op keer lezen, het is prachtig. Elke keer als je het leest, voelt het alsof je de ik en de Olga beter begrijpt, alsof je de mislukte liefde begrijpt, alsof je die haast zou weten te voorkomen, alsof je de hoofdpersoon zou kunnen troosten. Natuurlijk, het verhaal is ook eenzijdig, de vrouw heeft geen stem, maar zo eenzijdig is liefdesverdriet. En wat heeft Wolkers het toch knap verteld, zo levensecht. Inmiddels weten we dat hij letterlijk opgenomen gesprekken gebruikte voor Turks Fruit. Wie was de echte Olga? Natuurlijk niet de echte Annemarie Nauta, toch werd zij ‘Olga’ voor de rest van haar leven – ook dankzij ‘de beste Nederlandse film van de eeuw’. Is dat wat er wringt? Dat mensen persoon en personage niet uit elkaar kunnen houden? Of heeft Wolkers het echte leven, de echte liefde te veel uitgemolken voor het boek?
Zo redeneert Janna in Darko’s lessen:
Ik zal eerlijk zeggen, mijn literair agent, Kees, vond dat ik je helemaal niets hoefde te bieden. ‘Alsof Olga ook maar een cent verdiend heeft aan Turks Fruit!’ riep hij uit. Daarop volgde een heel verhaal over Turks Fruit, weet je dat Jan Wolkers letterlijk brieven van zijn geliefde gebruikt heeft in het boek?
Maar het gaat niet om het geld, toch? Het gaat nooit om het geld. Stel dat jouw leven, jouw liefde, jouw persoonlijkheid, het succesboek van de ander wordt. Maar jij hebt de liefde niet meer, je hebt er niets aan. Dat is wat er wringt. Of ben ik nu te romantisch?
Marja Pruis heeft er ook een mooi hoofdstuk over in haar boek Kus me, straf me, Over lezen en schrijven, liefde en verraad. Het hoofdstuk heet ‘Een schrijver in de familie’ en ze geeft aan hoe verschillende schrijvers omgaan met het idee dat zij nu eenmaal (want het kan niet anders) anderen gebruiken voor de literatuur. Die grote vraag: ‘Hoe durf je je boeken te schrijven in de wetenschap dat je geliefden, je familie, die ook zullen lezen.’ Ze haalt Kristien Hemmerechts aan: ‘De schrijver is degene die verraad pleegt aan de relatie. Ik schaam me daar niet voor. Het is gewoon een feit.’
Mogen schrijvers dan echt alles?
Dit is een sneak preview uit de ‘lezershandleiding’ bij Darko’s lessen: stellingen/vragen met toelichting, ter discussie! Lees je het boek met je leesclub? Lees hier meer over het leesclubpakket. Lees je het boek zonder leesclub of heb je zomaar een mening? Reageren kan dan ook onderaan de pagina.
Michelle van Dijk 