Ik volg het debat over literatuuronderwijs met Christiaan Weijts, Alex Boogers, Marita Mathijsen en Bart Bijl. Simone van Hulst is gespreksleider.
De eerste vraag luidt of de deelnemers zelf een verplichte lijst hadden – en of ze dan ook echt al die boeken lazen. Boogers en Bijl lazen samenvattingen. Mathijsen las met plezier, maar mocht De Metsiers niet lezen. Weijts genoot in het bijzonder van enkele boeken, Nooteboom bijvoorbeeld, maar zou in retrospectief toch willen dat leerlingen met betere tips en rustiger kunnen lezen.
Stelling 1: literatuur moet vooral leuk zijn.
Weijts: Het gaat niet om leuk of lollig. Literatuur is een kunstvorm en kunst moet je raken. Literatuur moet de leerlingen raken.
Mathijsen: Moeten gym- en wiskundelessen leuk zijn?
Bijl: Die vergelijking gaat niet op omdat je vooral thuis leest. En hoe krijg je de leerling zover dat hij gaat lezen?
Boogers: Voorbeeld van eigen zoon: moest een boek voor Engels zelf kiezen, maar deed dat niet uit eigen beweging. Met een tip komt het daarna wel op gang. Het moet aangewakkerd worden.
Stelling 2: De klassiekers uit de Nederlandse literatuur zijn onmisbaar, maar niet heilig.
Mathijsen: De canon verschuift. Je moet leerlingen laten kennismaken met de hoogtepunten uit de literatuur, maar dat hoeft niet op de ouderwetse manier. Goede herhalingen zijn prima. Eline Vere is in de kern prachtig, maar al die zijpaden kun je in een vereenvoudigde versie weglaten.
Bijl: Waarom moet je die dingen überhaupt lezen?
Mathijsen: Waarom moet je wiskunde leren? Dat doe je daarna toch ook nooit meer?
Bijl: Laat die ouwe meuk weg.
Mathijsen: Laat ze kennismaken met de schoonheid van de Nederlandse literatuur.
Bijl: Maar je hebt een goede introductie nodig. En ik kan enthousiast vertellen over negentiende-eeuwse literatuur, maar niet over Lucifer.
Weijts: Er is een breuk tussen het lezen op de basisschool, vrij en enthousiast, en de middelbare school, waar ze niet meer weten wat ze moeten.
Boogers: Op de middelbare school is lezen een prestatie, voor een cijfer. Ik geloof in een klassikale benadering van enkele werken. De docent vertelt daar enthousiast over en de rest mogen ze zelf kiezen. Misschien kiezen ze dan boeken waarbij je twijfelt aan het literaire gehalte, maar dan start het gesprek daarover tussen docent en leerling.
Bijl: In de onderbouw wordt nu ook al meer gelezen. Young adult-romans slaan aan, want ze willen lezen over de vragen die hen bezighouden.
Weijts: Literatuur moet je ook laten kennismaken met het wereldbeeld van een ander. Als je alleen maar leest om je eigen wereldbeeld bevestigd te zien, is dat een soort literaire zelfbevrediging, je blijft in een cocon. (Lees ook wat Hemmerechts hierover zei!)
Bijl: Ik zie dat studenten veel buiten hun eigen kader lezen. Ik denk dat je je daar niet te druk om moet maken. Mensen houden van verhalen en dat blijft zo.
Weijts: Als je van verhalen houdt, is er nu Netflix.
Boogers: Ik geloof echt in de persoonlijke benadering van de docent, daar begint het.
Bijl: In plaats van een verplichte lijst zou je veel meer naar een inspanningsverplichting moeten gaan.
Hoe lang voeren we dit debat nog?
Weijts: Debatten over kunst komen steeds terug. Ik hou erg van klassieke muziek en ik heb er nooit verplicht naar moeten luisteren. Als ik de baas zou zijn in het onderwijs, zou ik een apart vak van de kunsten maken, met allerlei dwarsverbanden tussen muziek en kunst en literatuur.
Boogers: Vakgebied Nederlands moet op de schop.
Mathijsen: Aan de universiteiten is het brede vak (kunsten) veel populairder dan alleen Nederlands. Logisch omdat te veel onderdelen in één vak zitten: argumentatie, vaardigheden, literatuur.
Zitten we hier over twee jaar nog steeds over te praten?
Bijl: Ja, want dat deden we tien jaar geleden ook al. Iedereen leest minder en minder.
Mathijsen: Maar let op, mensen schrijven meer en meer. Daar kun je ook iets mee. Bied voedsel om verder te komen. Laat voorbeelden zien. (Sluit ook mooi aan bij lezing van Hemmerechts!)
Vraag uit de zaal: Valt er niet iets te winnen op de opleidingen?
Bijl: Wat de één prikkelt, werkt niet altijd voor de ander.
Boogers: Het heeft mij wel verbaasd dat er erg weinig aan literatuur gebeurt. Geen tijd en aandacht.
Opmerking uit de zaal: Het is maar een van de tien kerndoelen in de onderbouw.
Mathijsen: zes domeinen bij Nederlands, een daarvan is literatuur.
Niet een hoopvolle noot om mee af te sluiten!
Michelle van Dijk 