Michelle van Dijk

Connie Palmen schreef het boekenweekessay: De zonde van de vrouw. Bij eerste lezing was ik enthousiast, want Palmen schrijft boeiend over vier vrouwen die intens geleefd hebben: Marilyn Monroe, Marguerite Duras, Patricia Highsmith en Jane Bowles. Van schrijfsters Bowles en Duras moet ik absoluut iets lezen, dacht ik.

Maar ik blijf hangen op een idee dat Palmen in De zonde van de vrouw (niet voor het eerst) benoemt: ‘In de beschrijving van hun levens probeer ik een verklaring te vinden voor hun zelfdestructieve gedrag. Is het omdat hun oorspronkelijke karakter, hun originele geest, hun talent hen ongeschikt maakt voor een traditioneel vrouwenbestaan, dat ze lijden onder de buitenstaanderpositie?’

De vraag stellen is hem beantwoorden. Palmen verbindt het artistieke talent van de vrouwen met een buitenstaanderspositie in hun jeugd en een rebels volwassen bestaan – nog preciezer: een bestaan zonder gezin – en met extreme neigingen tot zelfdestructie. In een interview (Boekenweekmagazine) staat genoteerd: ‘Palmen ziet het breken met thuis als de bron van succes, van de vier vrouwen én van zichzelf. Niet kiezen voor het gezinsleven, maar het publieke domein betreden en voor de camera gaan staan of de pen oppakken. “Het overtreden van die grens is een zonde, al helemaal in hun tijd.” ‘

In DWDD zei Palmen ook: ‘Al deze vrouwen hebben niet gekozen voor een leven waar een vrouw normaal gesproken toe veroordeeld is omdat ze kinderen baart (…), namelijk een vrij conservatief leven van keurig zelfbehoud. Elke moeder voelt dat zo. Vrouwen worden op dat punt vrij behoudzuchtig. De vrouwen die ik beschrijf, denken: “Als ik naar de klote moet, dan maar naar de klote.” Maar dit is een gewaagd leven, ik schrijf, ik maak hele mooie dingen voor mensen, maar ik heb die drank erbij nodig.’

Dus: oorspronkelijk talent = ongeschikt voor traditionele rol = buitenstaander = zonde = een ontzettende drang om te schrijven = bron van succes.

Daar klinkt in door dat er iets mis mee is om mensen tot buitenstaander te maken vanwege deze keuzes, om het leven zonder gezin als zonde te bestempelen, maar Palmen maakt die traditionele keuze zo juist belangrijk. Blijkbaar is het níet hebben van een gezin een goed excuus voor een artistiek leven of een artistiek leven is een geldig excuus voor het breken met de traditie van voortplanting… Maar dat lijkt mij een erg conservatieve opvatting van het kunstenaarsbestaan: een kunstenaar is een geflipt creatief genie zonder gezin. Hoe ouderwets!

Elke moeder voelt dat zo. Serieus?!

Wat als ik kunstenaar mét kinderen ben, heb ik dan geen oorspronkelijk talent? Wat nou als ik niet artistiek ben en ook geen kinderen heb of wil? Is m’n leven dan pas echt waardeloos??? Wat als ik alles opgeef voor de kunst en toch niet succesvol ben?

Ik schreef er hier al eerder over en het is jammer dat Palmen haar idee niet steviger verbindt aan die vier vrouwenlevens. Uiteindelijk is nergens te zien dat ze bewust tegen de voortplanting kiezen.

Blijft over dat ik die boeken van Duras en Bowles wel wil lezen! Palmen kan andere schrijvers beschrijven als geen ander.