Ik beloofde bij mijn eerste logboek Berlijn een uitleg bij mijn gastvrouw deze weken: ‘Ze heeft een chihuahua en ze is geweldig en ze strijdt tegen gentrification, maar dat zal ik later eens uitleggen.’
En wie ooit dit stukje van mij las over Rotterdamse bakfietswijken of over gelijke kansen, weet dat ik me al veel eerder heb uitgesproken tegen hetzelfde verschijnsel in Rotterdam: ik woon graag in een geweldige stad, maar niet ten koste van mensen die toevallig wat minder geld hebben. Dat maakt een stad ook juist zo geweldig, de verschillende mensen en culturen – in tegenstelling tot wat Stef Blok denkt, maar die woont in Enkhuizen en dan ben je af.
Ik geef het toe: soms zitten wij in 010 saampjes op de bank te gniffelen om hoe het in 020 is. Funda-leedvermaak. Twee ton voor zeventien vierkante meter, hihi. (Is dat de eettafel? Nee, het is een broodplank!) Acht ton voor een lelijk rijtjeshuis, hahaha. Airbnb all over the place. Overlast op de Wallen, maar dat is wel bizar. Na heel veel lol en hoofdschudden lopen we nog een rondje West-Kruiskade. Vroeger een no-go-area, maar ik geloofde nooit in no-go-area’s, maar oké. In ieder geval vind je er nu net zo veel toko’s en belhuizen als koffietentjes en hipsterhuizen. De straat verandert waar je bij staat: ‘Hier opent Coffee&nogmeerCoffee!’ Hoeveel koffie kan een mens drinken, vraag je je soms af.
Op straat lopen alle culturen door elkaar. Het is gek, vinden wij als we daar lopen, al die hippe mensen die hier een ijsje komen halen terwijl ze er vroeger niet durfden te komen. Ja, en wij doen dat dus ook. En voor je het weet zijn alleen de yuppen over.
In Prenzlauer Berg in Berlijn gaf Henning Sußebach de nieuwe bevolking de bijnaam Bionade-Biedermeiers, naar Bionade, een bio-bewust drankje dat past bij de bio-vega-lieve-linkse mensen die in die buurt zijn gaan wonen en naar Biedermeier, een tijd van huiselijkheid en vriendelijkheid, onder elkaar zijn met ons soort mensen. (Vandaar dat bij elke baard dus een baby hoort, lees even terug.)
Kreuzberg is nog een veel meer gemengde wijk, maar je ziet het hier gebeuren: de paradox of neerwaartse spiraal van gentrification fout zien gaan en er zelf aan bijdragen. De huren in Berlijn zijn torenhoog geworden, vertelt mijn gastvrouw, geboren en getogen in Kreuzberg. De wijk werd oorspronkelijk bewoond door kunstenaars en migranten en dat maakte het daar bijzonder divers: de wijk staat bekend als ‘Klein Istanbul’, maar ook als de plek waar de 1 mei-viering nog altijd groots gevierd wordt – vroeger met krakersrellen, nu met heel veel mango lassi, vraag me niet waarom. Maar divers is interessant en kunstenaars zijn hip en goedkope huizen kun je makkelijk opknappen en duurder maken. Dus de huren gingen omhoog tot prijzen die kunstenaars en arbeiders niet kunnen betalen. De enige manier waarop je de huur dan nog kan betalen, is Airbnb-en, dus dat doet mijn gastvrouw, net als haar bovenburen. De eigenaars/huisjesmelkers zien hun kans en maken de huizen nog wat aantrekkelijker voor die hogere prijsklasse: in de binnentuin van mijn verblijf is te zien hoe balkons worden aangebouwd. Als je goed kijkt, zie je dat de balkons rechts al af zijn en (vanaf de 2e verdieping) geen deur, maar een raam als toegang hebben.
Daarbij moet je wel bedenken dat de huurmarkt in Berlijn veel groter is dan in Nederland, alleen al omdat je in Duitsland voor een hypotheek flink wat eigen spaargeld (zeg maar een ton) moet inleggen. Veel sociale huur is geprivatiseerd. Huisjesmelkers zijn slimme juristen die precies weten op basis waarvan zij de huren elk jaar weer maximaal kunnen verhogen.
Op allerlei plekken kom ik het verzet tegen deze ‘Mietenwahnsinn’ tegen. Op affiches aan bomen, bij een protesthuisje op Kottbusser Torr (‘Kotti’), in street art. ‘Huizen zijn om in te wonen, niet voor winst’, is te lezen op de website Mietenwahnsinn.info, waar ook herinnerd wordt aan een stijgend aantal daklozen en discriminatie op de woonmarkt.
In een film over deze plek vertellen bewoners dat het gaat om huurstijgingen van € 600,- naar € 1.000,- per maand, in één klap vierhonderd euro erbij, voor woningen waar asbest en schimmel de plafonds tekent. De architect van ‘Kotti’ zegt dat dat nu eenmaal is hoe een stad zich ontwikkelt: een plek wordt meer geld waard, dan ga je maar op zoek naar een goedkopere plek, aan de rand van de stad. (Afgezien van de protestkoren is de docu zeker de moeite waard, hieronder met Engelse ondertiteling.)
Net zo hard wordt er gestreden tegen de plannen om een Google-campus te realiseren in Kreuzberg om dezelfde redenen: Google brengt alleen maar meer rijkelui naar deze buurt, dat zal de huren weer doen stijgen. (En om andere redenen: Google ist evil, want Google vertegenwoordigt de dystopische wereld waarin al je gegevens bekend zijn en daarmee worden we gemanipuleerd en onderdrukt.)
Bewoners gruwelen van het idee dat hun wijk een yuppenenclave wordt. Het doet me denken aan de Nederlandse docu ‘Crème de la Crooswijk‘ (‘De oude Crooswijker moet wijken voor de bakfiets’) en aan de discussies over de Rotterdamse Woonvisie. Bij het referendum over de Woonvisie, die onder meer inhield dat blokken huurwoningen gesloopt zouden worden, stemde 72% tegen – alleen was de opkomst nog geen 17%. De plannen om de ‘sociale stijgers of young potential’ te ‘accommoderen’ zijn in het nieuwe coalitieakkoord wel omgebogen, hoewel er nog steeds meer goedkope huizen gesloopt dan gebouwd worden.
Ik heb nog niemand horen protesteren en ik verwacht de eerste aangeplakte balkonnetjes op de West-Kruiskade en omgeving toch dit jaar nog (er is al behoorlijk wat gaande). Klachten over de airbnb-isering van Rotterdam over twee, drie jaar. Zouden we wel moeten protesteren? Dit is toch een zegen voor sociale stijgers en young potential? Toerisme een zegen voor onze economie? Tja, je moet wel heel erg links zijn om ondanks die plusjes toch op te komen voor de werkloze/alleenstaande/oudere burger die voor jouw woongenot uit zijn omgeving verdreven wordt. Zo links als een Kreuzberger. Of zo links als ik, hoewel ik geen mangolassi drink op 1 mei.
Michelle van Dijk 