Michelle van Dijk

Ik was er nooit eerder geweest, maar wat een boeiende dag was dit: de Dag van de Literatuurkritiek. Als leraar (Nederlands) zijn er aardig wat dagen en programma’s om uit te kiezen, maar deze dag had de juiste mix aan boeiende sprekers en interactie. Een kort verslagje!

De Dag van de Literatuurkritiek is er voor leraren (Nederlands/literatuur/kunst/ckv) van de middelbare school. De dag wordt georganiseerd door de Buren en de Reactor. De omschrijving van dit jaar: Zes sprekers, onder wie drie schrijvers en drie literaire critici, openen het debat met korte, prikkelende statements. Diversiteit en inclusiviteit vormen daarbij de rode draad. In hun statements beantwoorden ze elk vanuit hun ervaring en achtergrond de vraag hoe je literatuurkritiek kunt gebruiken om een meer diverse en inclusieve literatuur voor leerlingen te ontsluiten. Na de statements gaan de zes sprekers telkens in kleinere groepen met de docenten aan de slag.

Koen Peeters trapte af: ‘Er zijn vrijblijvende romans en noodzakelijke romans. Noodzakelijke romans hebben een dwingend verhaal, geschreven vanuit heilige verontwaardiging.’ Hij stelde ook: ‘Alles wat ik schrijf is waar’, waarbij ‘waar’ op z’n minst waarachtig betekende – maar ik moet zeggen dat ik dat weinig relevant vind. Wat is er mis met 100% verbeelding? Als alles waarachtig en verontwaardigd is, dan lezen we alleen nog pamfletten.

Karin Amatmoekrim stelde: ‘Voor mij is de Nederlandse literatuur per definitie divers, want altijd anders dan ik.’ Dat heeft haar niet tegengehouden om toch te houden van klassieke, Nederlandse schrijvers. Maar ze vergeleek de klassieke blik op literatuur met een stapel bruine boterhammen: voedzaam, lekker, maar elke dag weer, dat is zo monotoon. ‘Variatie is niet noodzakelijk, maar in monotonie is geen schoonheid, geen diepte. Daarmee wordt de literatuur tekort gedaan.’

In de workshopronde zat ik bij Rashid Novaire. Eerder las ik zijn roman Zeg maar dat we niet thuis zijn (waar ik twee blogs over schreef, hier en hier) en Hoogmoed. Een deel van deze workshop hadden we het over de vraag of leerlingen de context moeten kennen van andere culturen in de literatuur: ‘Leerlingen leren nooit echt iets over beschavingen in Afrika, over macht, over schuld. Kinderen zijn heel breed ontwikkeld, maar vallen terug in onwetendheid als het over niet-westerse geschiedenis gaat en die gaat gepaard met een ongepaste assertiviteit. Ze hebben zowel feiten als verbeelding nodig om empathie te stimuleren,’ aldus Novaire. We hadden het vervolgens over verschillende mogelijkheden om dat proces in de klas te stimuleren, waarbij bezoeken van schrijvers als positief voorbeeld golden. ‘Ik denk dat je moet proberen om het licht te laten binnenvallen in het klaslokaal,’ zei Novaire.

In de middag waren er zeker ook nog inspirerende momenten: Kila en Babsie droegen niet alleen poëzie voor, maar lieten het publiek ook ervaren hoe je in een paar stappen analyserend en creatief met poëzie aan de slag kunt – we kregen hun boekje Woorden temmen cadeau.

Radna Fabias zette een sterk persoonlijk statement neer en ik volgde de middagworkshop van Martijn Koek, die onderzoek doet naar hoe literatuuronderwijs kritisch denken kan bevorderen. Hierbij gingen wij ook zelf aan de slag om te ervaren hoe je dit kritisch denken met literatuur kunt stimuleren; een werkwijze die zich niet zo snel laat samenvatten, maar die inspirerend genoeg was om uit te proberen in de klas.

Kortom, veel leestips, veel nieuwe ideeën voor in de klas – jammer dat ik nu geen klas heb 😉 – ter compensatie heb ik maar een stapel boeken gekocht.