Ik keek in één week drie boekverfilmingen, niet omdat ik echt heel veel meer tijd heb dan normaal: zo veel series en films keek ik anders ook wel, het waren alleen toevallig alle drie boekverfilmingen. Misschien niet helemaal toevallig, want KPN en Ziggo bieden een maand gratis Film1 en daar vond ik in de gids The End of the Affair en On Chesil Beach. En The Letter for the King kwam een paar weken geleden op Netflix uit.
Ooit had ik bedacht dat ik zou afstuderen op boekverfilmingen, ik weet niet met welke vraag, maar ik herinner me een analyse van de slotpassage van Bordewijks Karakter in boek en film (die passage is in de film ook het begin, vrij cruciaal en ook cruciaal anders). Uiteindelijk bleef ik toch in de negentiende eeuw hangen en schreef ik een dikke scriptie over Jan Frederik Oltmans, (niet meer) bekend van zijn historische romans – tot iemand misschien zijn werk verfilmt?
Goed, verwacht geen analyse, ik deel gewoon wat mij opviel. Eerst The Letter for the King. Toen ik een paar weken geleden bij DWDD was om te praten over de scholensluiting en corona, was er in diezelfde aflevering veel aandacht voor deze bewerking van Tonke Dragts De brief voor de koning. Sommige boekliefhebbers verdragen geen enkele verfilming omdat ze hun eigen beelden bij het verhaal niet kwijt willen; ik heb daar niet zo’n last van. Een goed verhaal mag van mij oneindig opnieuw verteld worden en het fascineert mij hoe die andere vorm dan weer ‘werkt’: lang leve het verhaal. Bij DWDD ging het vooral over het boek, over Tonke Dragt zelf, en over de vraag of iedereen kon leven met deze ‘Tiuri’. Eigenlijk ging het niet echt over de bewerking zelf.
Maar die bewerking… kun je het nog wel een bewerking noemen? Het is een leuke en zeker mooi gefilmde serie, maar dit is wel héél losjes geïnspireerd op het originele verhaal. De namen zijn hetzelfde en Tiuri moet een brief bij de koning brengen, ja. Maar daaraan zijn toegevoegd: een flinke portie vrouwelijke helden, een politiek van uithuwelijken, een profetie, sjamanisme en magische krachten, een dode vader – die niet zijn echte vader is. De brief heeft net een andere inhoud, de verhoudingen tussen de karakters zijn veranderd en grote vriend ‘Piak’ uit het boek is een totaal ander figuur, waardoor de mooie, spontaan ontstane vriendschap uit het boek als thema verdwenen is. Tiuri is ook veel minder een lone ranger dan in het boek (zijn missie is al lang niet meer geheim, wat in het boek wel lukt) en dat maakt deze ‘Brief voor de koning‘ in veel mindere mate een queeste die een persoonlijke ontwikkeling schetst, wat het boek wel is. (Terzijde: Ik las in dit interview dat Tonke Dragt zelf ook haar twijfels had bij Piak en ook bij de magische krachten.)
Over On Chesil Beach schreef ik eerder:
In The Berlin Book Nook, een fantastische Berlijnse boekwinkel met tweedehands Engelstalige boeken, kocht ik On Chesil Beach van Ian McEwan. De verkoper, een fantastische Brit die trouwens overal ter wereld gewoond had en die leraar geweest was, zei dat het boek prachtig was als je houdt van boeken waarbij je je intens ongemakkelijk gaat voelen. Hij had geen woord te veel gezegd. Ik vond het boek zo goed dat ik de film niet durfde te gaan kijken.
Nu durfde ik het toch, maar ik kan je vertellen dat de film je zeker net zo’n ongemakkelijk gevoel geeft als het boek – zie foto hieronder. Heerlijk :). Alleen de laatste scènes, waarbij het verhaal naar 2007 springt en dezelfde acteurs dankzij klei en make-up 45 jaar ouder moeten zijn, hadden van mij weggelaten mogen worden. Niet omdat het niet in het boek stond, maar omdat het verhaal eerder al af was en omdat de in mijn ogen mislukte make-up-sprong-in-de-tijd ontzettend lelijk is in die verder mooie film.
Over The End of the Affair, het boek, schreef ik eerder: ‘Het is een boek om nog een keer en nog een keer te lezen.’ Deze film is overigens een stuk ouder, uit 1999, en tja, wel erg romantisch-dramatisch… oké, het boek ook. Maar in een boek accepteren we oneindige afwegingen over liefde en geloof, in een film willen we niet te veel van een voice-over horen. De film is op de een of andere manier niet zo spannend. Wel word je soms getroffen door mooie zinnen – zoals we die kennen van Graham Greene, denk ik – maar dan moet ik het boek toch nog eens lezen om te zien of dat echt zijn zinnen zijn (zie hieronder). Een goede boekverfilming geeft je een nieuwe beleving, die had ik hier niet, maar een ander effect is toch ook winst: dat je het boek opnieuw of alsnog wilt lezen. Lang leve het verhaal.
Michelle van Dijk 