‘Nederlands saaiste vak op school’ kopte Dagblad van het Noorden gisteren. Het is tijd voor een nieuw programma, stelt Theo Witte. Leerlingen leren vooral tekstverklaringen maken: ‘We moeten jongeren leren creatief te denken en te schrijven,’ stelt hij. Hoewel ik niet denk dat mijn lessen echt zo saai zijn, zou ik ook graag meer ruimte voor creativiteit en literatuur willen hebben. Vandaag en morgen presenteer ik daar twee ideeën voor. Het eerste is: literatuur als keuzevak.
Hieronder volgt een ingekorte versie van een blogbericht twee jaar eerder; tot op heden is dit idee van een keuzevak literatuur nog lang geen realiteit.
Het schoolvak Nederlands bestaat uit twee delen: taalbeheersing en literatuur. Taalbeheersing is zo’n 75% (lezen, schrijven en spreken), literatuur zo’n 25% van de examens. Het eindexamen is alleen taalbeheersing (lezen!). Bij taalbeheersing oefen je vaardigheden, van klas 1 tot eindexamen, steeds opnieuw, op een steeds hoger en abstracter niveau. Literatuur lijkt veel meer op de zaakvakken (geschiedenis, filosofie): je leert de literatuurgeschiedenis en moet daarna nieuwe bronnen interpreteren. Kortom: ik doceer twee vakken: taal en literatuur (stelling 1).
Natuurlijk is een leerling die veel literatuur leest, ook aan het oefenen voor taalbeheersing en heeft een vlotte technische lezer een voorsprong bij literatuur. Dus wat maakt die tweedeling van Nederlands in de praktijk nog uit? Wij zijn veel tijd kwijt met het oefenen van taal. Taal heeft het zwaarste gewicht, in het examen en in vervolgopleidingen en in de tijd die nodig is om op het gewenste niveau te komen.
Literatuur is een klein onderdeel dat sommige leerlingen verblijdt en vele andere frustreert. De inzet voor dit onderdeel is vaak minimaal, omdat je het meeste werk in eigen tijd doet (boeken lezen), omdat je je docent ook nog wel eens om de tuin kunt leiden, omdat je ook alles op het laatste moment kunt doen, omdat je een laag cijfer makkelijk kunt compenseren met de rest, enz.
Hieruit volgt stelling 2: taal en literatuur zouden twee aparte eindexamenvakken moeten zijn. Dan zouden beide vakken het gewicht krijgen dat ze verdienen, dan zouden leerlingen het één niet meer met het ander kunnen compenseren en dan is de tijd voor beide onderdelen gegarandeerd.
Veel mensen die geen leraar zijn, of geen leraar Nederlands, beseffen niet dat je bij dit vak altijd alle leerlingen hebt. Niemand kiest het vak Nederlands, iedereen volgt het. Je moet immers fatsoenlijk kunnen schrijven en spreken en op niveau kunnen lezen voor je vervolgopleiding, voor je werk later. Is het net zo vanzelfsprekend dat literatuur verplicht is? Nee. Nee, echt niet: taal is terecht net iets belangrijker. Je kunt vinden dat leerlingen bepaalde culturele bagage nodig hebben – maar geschiedenis en CKV zijn ook geen verplichte eindexamenvakken.
Dus maak van literatuur een keuzevak (stelling 3). Geef het meer inhoud en leerlingen hebben er echt wat aan. Ze zullen iets beter gemotiveerd zijn, want ze hebben het vak gekozen. Het vak past bij hun profiel of vervolgopleiding en daar kun je dan ook een link mee leggen.
Maar dan lezen al die andere kinderen niets meer?! Natuurlijk wel. In de onderbouw leest iedereen fictie, in klas 3 leest iedereen een paar fraaie voorbeelden uit de volwassen literatuur en dan wordt de keuze gemaakt.
En hoe moet dat dan met Franse of Duitse literatuur? Die kunnen net zo goed in dit vak behandeld worden. Dit vak heeft ooit eerder bestaan, in de Tweede Fase, GLO (geïntegreerd literatuuronderwijs), maar nooit als een examen(keuze)vak. Het lijkt mij een geweldig vak. Een mooie basis voor iedereen die een studie in de alfarichting gaat doen. Zeker zullen er wat literatuurwetenschappers zijn die willen helpen dit vak tot eindexamenvak te ontwikkelen.
Oh, natuurlijk kost dit geld. En waarom zouden we geld uitgeven aan een examenonderdeel dat nu al fijn een plekje heeft bij Nederlands? Tja. Er zijn ook vier soorten wiskunde.
Literatuur als keuzevak, wie kiest ervoor?
Eerder deze week schreef ik al over literatuuronderwijs. Lees nog eens:
Michelle van Dijk 
Vind het een goed idee. Wat je zegt, kinderen zijn gemotiveerder als ze er zelf voor kiezen en bovendien kun je in het vak Literatuur veel makkelijker een bepaalde stroming behandelen en daar dieper op ingaan. Wellicht in samenhang met de geschiedenislessen die ze op dat moment krijgen. Of literatuur als onlosmakelijk deel van de tijd waarin het geschreven is, vermoed dat zoiets minder diepgang krijgt in de huidige lessen.
Zou mooi zijn als dit lukt!
LikeLike