Michelle van Dijk

Op radio 1, in het geweldige programma De Taalstaat, vertelde ik over woorden die niet vrij zijn, maar afhankelijk van de context. Luister het hier terug. Er volgde een rectificatie van mijn zoon: ‘Ik had dan wel gezegd bejaarden, maar ik zei niet dat ze in de weg liepen!’ Nee. Klopt. Waarschijnlijk was dat mijn invulling…

Over beledigende of beperkende taal gesproken… dat sire-spotje moet echt verdwijnen van radio en tv. Er worden uitspraken gedaan die jongens in hokjes duwen. Als we ergens vanaf moeten, dan zijn dat wel de predicaten van hoe jongens en meisjes horen te zijn. En zegt SIRE nou serieus dat mijn zoon een broek kan winnen – mijn dochter niet? Oef. Heel erg fout (zo fout als de Lego Meisjesclub!).

Er is heel veel over te zeggen, maar ik beperk me tot drie grote fouten in dit spotje. De voice-over in de video zegt:

Jongens en meisjes zijn gelijk, maar niet hetzelfde. Jongens leren meer door te proberen. Ze leren door te ontdekken, risico’s te nemen en te doen. Dat lijken we de laatste jaren minder te waarderen. We zijn bang dat ze vallen, zich bezeren of thuiskomen met een kapotte broek. Ze moeten zich gedragen, ze moeten stil zijn, en luisteren. Maar te veel afremmen remt ook hun ontwikkeling. Ze verliezen sneller hun motivatie* en prestaties gaan achteruit. Daarom presenteert SIRE de onverwoestbare broek, gemaakt van een stof die vijftien keer sterker is dan staal en je kunt ‘m winnen op sire.nl/jongens. Daar dagen we alle opvoeders van Nederland uit met de vraag: Laat jij jouw jongen genoeg jongen zijn?

* Op dit moment in de video wijst een man (de leraar) met zijn hoofd naar de deur, ‘wegwezen’. Natuurlijk is dit een man, zodat ook mannen en niet alleen juffen en moeders zich aangesproken voelen door dit spotje.

1. Ten eerste: jongens en meisjes zijn gelijk, maar niet hetzelfde? Alle jongens, alle kinderen zijn gelijk, maar niet hetzelfde. Alle opvoeders zijn gelijk, maar niet hetzelfde. Ga ze dan niet in gelijke woorden op één hoop gooien. Beweer niet dat jongens zus leren en zo behandeld worden. Dat geldt niet voor alle jongens. Alles wat in dit spotje gezegd wordt, geldt ook voor best wel veel jongens niet en voor best wel veel meisjes wél. Als je zulke uitspraken doet, rem je mensen juist af. Hokjes beperken het denken, hokjes sluiten uit.
2. ‘Ze leren door te ontdekken, risico’s te nemen en te doen. (…) Te veel afremmen remt hun ontwikkeling. Ze verliezen sneller hun motivatie en prestaties gaan achteruit.’ In het onderwijs is een bekend model (Kolb) dat leerstijlen onderscheidt: leren door te denken, dromen, doen of beslissen. Dit leerstijlmodel is nooit bewezen. Het is een feit dat meisjes in Nederland op dit moment gemiddeld meer schoolsucces hebben dan de jongens. Maar de exacte oorzaak daarvan is ook niet gevonden/bewezen en zal nooit zo simpel gesteld kunnen worden als hier gebeurt. Soms wordt ook wel beweerd dat het komt door de feminisering van het onderwijs, jongens zouden het beter doen met meer meesters, maar ook dat is niet bewezen.
3. De uitsmijter: Laat jij jouw jongen genoeg jongen zijn? Genoeg jongen? Genoeg voor wat, voor wie? Suggereert SIRE nu echt dat een jongen pas genoeg jongen is als hij houdt van proberen, risico’s nemen, experimenteren? Als hij houdt van buitenspelen met idiote stunts? Is een kind met een boek of een schetsblok niet genoeg jongen? Is een kind dat nee zegt bij slootje springen niet genoeg jongen? Is een meisje dat dat wel doet te veel jongen?

Tot slot nog een niet onbelangrijke voetnoot bij dit hele idee van opvoeders ‘op weg helpen’. Als moeder vind ik schoolprestaties best belangrijk. Nog belangrijker vind ik dat mijn kind zichzelf kan zijn en gelukkig en gezond is. Alle opvoeders weten dat dat ook niet altijd vanzelf gaat. Veel opvoeders zoeken met moeite de grenzen die zij moeten bepalen. Met moeite, want een kind dat geweldig zichzelf is, kan soms een kind zijn dat graag over grenzen heengaat. Jongens doen dat over het algemeen meer dan meisjes. Jongens komen ook vaker in het ziekenhuis terecht en overlijden vaker door ongelukken in het verkeer of in een sport- of privésituatie. Ik maak er ernstig bezwaar tegen dat SIRE grenzen die in de opvoeding echt nodig zijn (want dat is opvoeden), die ik als moeder stel omdat ik wil dat mijn kind zichzelf kan zijn, gelukkig is, gezond is, in twijfel durft te trekken met een onterecht, onbewezen beroep op de schoolprestaties.